Fonetyka angielska i międzynarodowa oraz tajemnice symboli fonetycznych

Fonetyka języka angielskiego jest nauką badającą dźwięki używane w tym języku oraz sposób, w jaki są one produkowane, transmitowane i odbierane przez ludzi. Pozwala nam zrozumieć ich strukturę oraz różnice między nimi. Co najważniejsze jednak z punktu widzenia studenta, fonetyka angielska to prawdziwy „złoty klucz” do nauki poprawnej wymowy tego języka. Na przekór setkom, jeśli nie tysiącom ortograficznych pułapek jakimi jest usiany.

Fonetyka angielska i międzynarodowy alfabet fonetyczny

Na świecie istnieje około 7 tysięcy języków, z których większość ma charakterystyczne dla siebie dźwięki, które stanowią o unikalności brzmienia danego języka i wymowy. Poznanie ich ma krytyczne znaczenie dla efektywnego komunikowania się w danym języku - zarówno rozumienia, jak i tworzenia takich komunikatów, które będą czytelne dla innych.

Jak jednak ująć dźwięk mowy, który każdej osobie wydaje się brzmieć nieco inaczej? Jakimi kategoriami można go opisać, tak by stworzyć system, który pozwoli na ich analizę, a w konsekwencji także naukę? Udało się to naukowcom z Międzynarodowego Towarzystwa Fonetycznego w drugiej połowie XIX wieku.

System zawierający wszystkie brzmienia, jakie usłyszeć można w mowie ludzkiej ma postać pojedynczych dźwięków, czyli fonemów, oznaczonych specjalnymi znakami transkrypcji. Takich systemów jest co najmniej kilka, ale najbardziej znany i najczęściej używany jest Międzynarodowy alfabet fonetyczny (International Phonetic Alphabet) znany powszechnie jako system IPA. Jest to znormalizowany system zapisu fonetycznego, który reprezentuje wszystkie dźwięki języka mówionego. IPA składa się z zestawu symboli, z których każdy reprezentuje określony fonem. Symbole te są oparte na alfabecie łacińskim, z dodatkowymi symbolami i znakami diakrytycznymi do reprezentowania brzmień nie występujących np. w języku angielskim i innych popularnych językach. Każdy, kto choć raz skorzystał ze słownika lub encyklopedii wiedzy, widział obok wyszukiwanego hasła, to samo słowo ujęte w dziwnych znaczkach, zamkniętych w nawias kwadratowy. Oto właśnie jest transkrypcja fonetyczna.

Ciekawostką jest fakt, że języki słowiańskie - w tym język polski - mają swój własny system transkrypcji fonetycznej, tzw. Slawistyczny alfabet fonetyczny (AS). W tym systemie, inaczej niż w IPA, tzw. spółgłoski zwarto-szczelinowe (np. dź lub ć) zapisywane są w postaci specjalnych, osobnych znaków.

Jedną z kluczowych cech IPA jest jego zdolność do dokładnego reprezentowania dźwięków dowolnego języka, niezależnie od jego systemu zapisu lub ortografii. Sprawia to, że IPA jest nieocenionym narzędziem dla lingwistów, osób uczących się języków, logopedów, nauczycieli, aktorów i twórców sztucznej inteligencji.

Język angielski: wymowa fonetyczna i po co się jej uczyć?

System IPA jest stosowany w nauczaniu języków obcych. Wiele słowników i podręczników językowych zawiera transkrypcję IPA, aby pomóc uczniom zrozumieć i dokładnie produkować fonemy danego języka. Na pierwszy rzut oka wygląda ona mało ciekawie, bo wydaje się skomplikowana i trudna do odczytania. To jednak tylko pozory. Symbole fonetyczne stanowią system, którego można dość szybko się nauczyć i który po pokonaniu początkowych trudności staje się dość intuicyjny.

Tak czy inaczej jednak, warto włożyć dużo wysiłku w naukę IPA, bo jego poznanie daje niezwykłą moc: umiejętność wymowy wszystkich języków na świecie, nawet bez zrozumienia znaczenia poszczególnych wyrazów. Czy taka super moc nie jest naprawdę „cool”?!

Podsumujmy zatem, dlaczego warto uczyć się fonetyki? Zrozumienie fonetyki:

• pozwala na poprawną wymowę języka obcego, a w rezultacie na klarowne i precyzyjne przekazywanie myśli oraz poprawne rozumienie wypowiedzi innych osób.
• pomaga w lepszym rozpoznawaniu konkretnych głosek danego języka obcego w rozmowie lub podczas oglądania filmów.
• pozwala zidentyfikować różnice między brzmieniem języka ojczystego a języka obcego, co może pomóc w eliminacji akcentu i lepszym dostosowaniu się do wymowy języka docelowego.
• może pomóc w zrozumieniu struktury i reguł fonologicznych danego języka, co ułatwia naukę gramatyki, zasad odmiany słów oraz konstrukcji zdaniowych.
• pozwala lepiej zrozumieć związki między dźwiękami a literami oraz między dźwiękami a znaczeniem słów. To ułatwia zapamiętywanie nowego słownictwa poprzez lepsze rozumienie jego struktury i wymowy.

Jak nauczyć się fonetyki angielskiej i jej symboli?

Dla opanowania fonetyki angielskiej dobrze nauczyć się po prostu IPA, czyli International Phonetic Alphabet. Może to być oczywiście wyzwaniem, istnieje jednak wiele sposobów, które mogą pomóc w jego skutecznym opanowaniu.
Oto kilka sugestii:

• Zacznijmy od podstaw, czyli od poznania transkrypcji fonetycznej w języku rodzimym. To najprostszy sposób na zapoznanie się z podstawowymi symbolami IPA i ich brzmieniem na konkretnych, dobrze znanych przykładach.
• Ćwiczenie transkrypcji, czyli transkrybowanie dowolnych słów w  alfabecie IPA. Można zacząć od prostych słów, a następnie przechodzić do bardziej zaawansowanych, starając się dokładnie odwzorować ich wymowę.
• Istnieje wiele stron internetowych i aplikacji, które oferują interaktywne ćwiczenia związane z IPA. Można dzięki nim nie tylko uczyć się poszczególnych fonemów, ale np. transkrybować fonetycznie dłuższe fragmenty tekstu w dowolnym języku.
• Dość zabawną metodą jest samodzielne  „odszyfrowywanie” fonetycznej transkrypcji wyrazów z języka obcego i porównywanie rezultatów z wymową dostępną w słownikach lub narzędziach edukacyjnych.
• Można skorzystać z lekcji angielskiego z elementami IPA, oferowanych stacjonarnie lub online i pracować pod okiem nauczyciela. Takie lekcje dostępne są między innymi na platformie LiveXP.
• Jedną z najbardziej wydajnych metod uczenia się jest tworzenie własnych ćwiczeń i materiałów edukacyjnych dotyczących danego zagadnienia. Nauka IPA nie jest wyjątkiem. Transkrybowanie tekstów, pisanie listów lub wierszy, krzyżówek lub innych gier słownych z pewnością pomoże w utrwaleniu wiedzy i umiejętności.

Czy fonetyki angielskiej można uczyć się na kursach?

Okazuje się, że coraz więcej nauczycieli w szkołach i na internetowych platformach językowych, takich jak LiveXP, oferuje naukę języka z elementami IPA. Jak wygląda i jakie korzyści daje nauka fonetyki języka angielskiego z nauczycielem na platformie LiveXP? Oto kilka najważniejszych:

• Podczas lekcji cała uwaga nauczyciela jest skupiona wyłącznie na Tobie i program nauki może być dostosowany do Twoich indywidualnych potrzeb. Dodatkowo, dzięki temu, że platforma oferuje taką opcję, możesz znaleźć nauczyciela, który podziela Twoje zainteresowania i który sprawi, że ​​lekcje będą bardziej angażujące i motywujące.
• Na platformie LiveXP znajdziesz nauczycieli z akcentami z całego świata, co umożliwia praktykowanie wymowy w różnych dialektach języka angielskiego.
• W ramach jednej subskrypcji masz możliwość nauki z kilkoma nauczycielami jednocześnie. To daje Ci elastyczność, jeśli chodzi o godziny nauki i ostateczny wybór nauczyciela, który będzie odpowiadał Twoim potrzebom.
• Platforma LiveXP oferuje funkcję Trener Słówek, która umożliwia skuteczne uczenie się słownictwa poprzez metodę powtarzania z odstępami, co pomaga w zapamiętywaniu słówek w najbardziej efektywny sposób.

Czym wyróżnia się zapis fonetyczny angielski?

Znajomość IPA ma gigantyczne znaczenie praktyczne nawet dla mniej ambitnych uczniów czy wielbicieli języków obcych. Wiedzą o tym dobrze osoby uczące się języka angielskiego, którego ortografia należy do najbardziej nieoczywistych i fantazyjnych ze wszystkich ortografii na świecie. Klasyczny zapis literowy często jest mylący i jego literalne brzmienie ma bardzo niewiele wspólnego z prawidłową wymową danego słowa. Co więcej, w języku angielskim istnieją wyrazy, które pisane są identycznie, ale zależnie od znaczenia są różnie wymawiane.

Dobrym przykładem jest  słówko „lead”, które może być wymawiane na różne sposoby, w zależności od jego znaczenia i kontekstu. Czasownik „lead” (wymawiany jako /liːd/) oznacza prowadzenie lub kierowanie czymś. Przykład zdania:

She will lead the team to victory.
Ona poprowadzi zespół do zwycięstwa.

Natomiast rzeczownik „lead” (wymawiany jako /lɛd/) oznacza ołów, metal. Przykład zdania:

The pencil is made of lead.
Ołówek jest zrobiony z ołowiu.

Język angielski zawiera około 44 odrębnych dźwięków, znanych jako fonemy, chociaż dokładna liczba może się nieznacznie różnić w zależności od dialektu lub akcentu. Język angielski jest szczególnie bogaty w samogłoski, a większość z nich ma unikalny charakter dla angielszczyzny, co sprawia, że w innych językach trudno znaleźć ich dokładne odpowiedniki.

Jak wygląda alfabet fonetyczny angielski?

Przyjrzyjmy się angielskim fonemom ujętym w systemie IPA.

Dźwięk „schwa” i transkrypcja angielska

Najbardziej popularnym dźwiękiem w języku angielskim i w wielu innych językach na świecie jest krótka i niepozorna samogłoska neutralna nazywana „schwa”. W transkrypcji fonetycznej symbol dla „schwa” to /ə/. W języku angielskim „schwa” nadaje właściwe brzmienie wielu istotnym słowom, choć zazwyczaj jest neutralna, ledwo dostrzegalna, kolokwialnie mówiąc „zjadana”.

Jak wymówić samogłoskę „schwa”? Pozycja ust dla /ə/ jest neutralna - usta są rozluźnione, nie zaokrąglone, szczęka jest mniej więcej w połowie otwarta, a język jest płaski, nie przesuwamy go do przodu, ani do tyłu. Sam dźwięk jest bardzo podobny do długiej samogłoski /ɜː/ jak w BIRD, ale zawsze jest słaby, więc jest krótki i miękki.
„Schwa” występuje często w nieakcentowanych sylabach lub na końcu wielosylabowych słów. Większość nieakcentowanych samogłosek jest wymawiana jako schwa. W niektórych dialektach angielskich „schwa” może zastępować inne samogłoski w słowach, co prowadzi do zjawisk fonetycznych takich jak redukcja dźwięków. Przykłady słów zawierających „schwa”: banana (/bəˈnɑː.nə/), elephant (/ˈɛl.ɪ.fənt/), czy about (/əˈbaʊt/)

Symbole fonetyczne - angielski

Spółgłoski i dyftongi

• 1. /p/ - pen [pen] - długopis
• 2. /b/ - book [bʊk] - książka
• 3. /t/ - table [ˈteɪbəl] - stół
• 4. /d/ - dog [dɔɡ] - pies
• 5. /k/ - cat [kæt] - kot
• 6. /g/ - game [ɡeɪm] - gra
• 7. /f/ - fish [fɪʃ] - ryba
• 8. /v/ - van [væn] - furgonetka
• 9. /θ/ - think [θɪŋk] - myśleć
• 10. /ð/ - this [ðɪs] - ten
• 11. /s/ - sun [sʌn] - słońce
• 12. /z/ - zoo [zuː] - zoo
• 13. /ʃ/ - ship [ʃɪp] - statek
• 14. /ʒ/ - measure [ˈmeʒər] - miara
• 15. /h/ - house [haʊs] - dom
• 16. /tʃ/ - chair [tʃɛər] - krzesło
• 17. /dʒ/ - judge [dʒʌdʒ] - sędzia
• 18. /m/ - man [mæn] - mężczyzna
• 19. /n/ - nose [noʊz] - nos
• 20. /ŋ/ - ring [rɪŋ] - pierścień
• 21. /l/ - lamp [læmp] - lampa
• 22. /r/ - rabbit [ˈræbɪt] - królik
• 23. /w/ - window [ˈwɪndoʊ] - okno
• 24. /j/ - yellow [ˈjɛloʊ] - żółty

Samogłoski:

• 25. /iː/ - see [siː] - widzieć
• 26. /ɪ/ - sit [sɪt] - siedzieć
• 27. /e/ - bed [bɛd] - łóżko
• 28. /æ/ - cat [kæt] - kot
• 29. /ɑː/ - car [kɑːr] - samochód
• 30. /ɔː/ - door [dɔːr] - drzwi
• 31. /ʌ/ - cup [kʌp] - kubek
• 32. /ʊ/ - book [bʊk] - książka
• 33. /uː/ - blue [bluː] - niebieski
• 34. /ɔɪ/ - boy [bɔɪ] - chłopiec
• 35. /aɪ/ - sky [skaɪ] - niebo
• 36. /aʊ/ - house [haʊs] - dom
• 37. /ɪə/ - near [nɪər] - blisko
• 38. /eə/ - hair [hɛər] - włosy
• 39. /ʊə/ - tour [tʊər] - wycieczka
• 40. /ə/ - about [əˈbaʊt] - około
• 41. /i/ - happy [ˈhæpi] - szczęśliwy
• 42. /ɛ/ - bed [bɛd] - łóżko
• 43. /ɜː/ - bird [bɜːrd] - ptak
• 44. /əʊ/ - go [ɡoʊ] - iść

Warto pamiętać, że ćwiczenie czyni mistrza, a nauka symboli fonetycznych to gigantyczna inwestycja nie tylko w naukę języka angielskiego. Dla tych, którzy są mniej zdolni, czy ambitni, pocieszeniem może być fakt, że   ostatecznie nie ma jednego, jednolitego wzorca wymowy języka angielskiego.  Jako standardowe uznawane są Received Pronunciation (RP) i General American (GA), które jednak mają wiele odmian geograficznych i etnicznych cechujących się różnymi wzorcami fonetycznymi i normami wymowy.