En bilinen örnekleriyle yapay diller: Tanımı, oluşumu ve geleceği

Bir dil ne zaman "yapay" sayılır? “Yapay dil” ifadesi aslında bünyesinde, “doğal dil” olarak adlandırılan başka bir şeye karşıtlık barındırıyor. Doğal dillerin hakkındaki kabul, bir şekilde “doğal olarak” gelişmiş olmalarıdır. Oysa “yapay diller”, bazı insanların dili yaratmaya aktif olarak dahil olmasının sonucudur.

Dolayısıyla, "yapay dil” dediğimiz şey, nispeten kısa bir zaman dilimi içinde, dil hakkında aktif olarak bir şeyler tasarlamış olan bir kişiyi veya belki bir grubu gerektiriyor. Diğer taraftan, “doğal” olarak kabul edilen diller bin yıllar süren bir süreç sonucunda insanoğlunun ortak ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

Yapay dil nedir?

Yapay dilin tanımı şöyle yapılabilir: Esperanto, Klingonca ve Dothrakice gibi, bir birey veya sınırlı sayıda bir grup tarafından bilinçli olarak yaratılmış bir dildir. Bu kavram, dil bilimci Otto Jespersen tarafından 1928'de ortaya atılmıştır.

Doğal diller genellikle iletişim için kusurlu bir ortam olarak görülür ve işlevsel mükemmellik fikriyle yapay diller oluşturulur. Basitliği, mantığı, kesinliği, yaratıcılığı ve zenginliği, ancak hepsinden öte evrensel çekiciliği hedeflerler.

Yapay diller nasıl oluşturulur?

Bir yapay dil, bir veya daha fazla doğal dilin grameri, fonolojisi ve kelime bilgisinden faydalanılarak türetilebilir veya sıfırdan oluşturulabilir. Yapay dillerin oluşturulma süreçlerinde arzu edilirse yahut gerek duyulursa günümüzde mevcut konuşulan ya da yok olmuş “doğal” dillerin kelime dağarcığından istifade edilerek kelimeler üretilebilir.

Ayrıca tamamen yapay dile münhasır sözcükler de sıfırdan üretilebilir. Genelde yapay dil için kendine özgü bir gramer yapısı geliştirilir. Kelime oluşturma süreçlerinde olduğu gibi bu aşamada da mevcut doğal dillerden yararlanılabilir.

Bir dil oluşturmak için bilmeniz gerekenler, ne tür bir dil yapmak istediğinize bağlıdır. Her şeyin tamamen mantıklı olduğu ve mevcut herhangi bir dile benzemeyen bir dil yapmak istiyorsanız o zaman mantık bilmelisiniz. Bununla birlikte muhtemelen başka bir dil bilmenize gerek yoktur. Uluslararası iletişim için bir dil yapmak istiyorsanız, dünyadaki herkes için öğrenmesi kolay bir dil yapmanız gerekir.

Yapay dillerin en ünlüleri hangileridir?

Esperanto

Yapay bir dilin konuşmacılarının sayısı açısından en başarılı yapay dillerden biri Esperantodur. 19. yüzyılın sonlarında Polonyalı göz doktoru ve dil bilimci L. L. Zamenhof tarafından oluşturulmuştur. Esperantonun yaratılmasının arkasındaki fikir uluslararası iletişimi kolaylaştırmak ve kültürel, politik veya ırksal bir varlıktan ziyade dilsel bir varlık olarak var olmak için dünya çapında bir ikinci dil yaratmaktı.

Günümüz itibarıyla, Esperanto konuşanların sayısı tam olarak bilinmiyor, ancak birkaç milyon olduğu tahmin ediliyor. Esperantonun hem sözlü hem de yazılı gerçek bir dil olduğu ve başka ortak dili olmayan insanlar arasında bir iletişim aracı olarak başarıyla kullanıldığı bilinmelidir.

Klingonca

Guinness Rekorlar Kitabı'na (2006) göre, "dünyanın en büyük kurgusal dili" Klingoncadır. Klingonca, kurgusal bir bağlama bağlı inşa edilmiş bir dildir. Günlük koşullarda konuşmacılar arasında kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

Klingonca, Star Trek filmlerinde, televizyon programlarında, video oyunlarında ve romanlarda Birleşik Gezegenler Federasyonu üyeleriyle bazen müttefik olan, ancak daha çok onlarla çatışan kurgusal bir insansı ırk olan Klingonlar için tasarlanmış bir dildir.

Yaratıcısı Marc Okrand'ın dil bilgisini ve genişletilmiş kelime dağarcığını serbest bırakmasından sonra Klingonca gerçek bir dile dönüştü.

Klingon Language Institute (KLI) 1992'den beri ABD'de faaliyet göstermektedir. KLI, önemli edebî eserlerin Klingoncaya çevrilmesine odaklanan ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak işlev görmektedir. Şimdiye kadar, Klingoncaya çevrilen eserlerden bazıları şunlardır: Gılgamış Destanı, Hamlet, Küçük Prens.

Dothrakice

Yakın yıllarda Game of Thrones, George R.R. Martin'in fantastik romanlarının televizyon uyarlaması için kendi kurgusal inşa edilmiş bir dili olan Dothrakiceyi yarattı.

Muhtemelen, yaratılmış en popüler kurgusal dillerden biri Dothrakicedir. Sonuç olarak, HBO'nun Game of Thrones şovunun ihtiyaçları için Dothrakice tam bir gramer ve geniş bir kelime dağarcığına sahip oldu. Bu zor görevle görevlendirilen kişi, Martin'in bu dili ana dili olarak konuşanları tasvir etmesine ve telkinlerine dayanarak tüm dili oluşturan dil bilimci David J. Peterson'dı.

Martin'in romanlarının kurgusal göçebe ulusunun ana dili, web'de bulunan milyonlarca öğretici ile gösterinin dışına taşarak büyüdü. Tıpkı doğal dillerde olduğu gibi Dothrakice de konuşanların sayısı arttıkça gelişiyor. Bu etki, yaratıcısı David J. Peterson'ı bile dilin yapısını yeniden gözden geçirmeye ve onu geliştirmeye motive ediyor.

Elfçe

Ünlü romancı Tolkien’in oluşturduğu ve Elflerin dili olarak tasarladığı Elfçe 20 binden fazla sözcüğe ve gramer kurallarına sahip kurgusal dillerdendir. Bugün kimse akıcı şekilde sohbet edecek kadar Elfçe bilmiyor. Bunun sebebi Tolkien’in Elfçenin estetik yanıyla ilgilenmesi ve hikâyelerinde kullanmakla yetinmesiydi. Elfçe bugün sadece yazılı bir dil olarak duruyor.

Yapay dillerin geleceği

Yapay diller, kurgusal dünyalara fazladan bir gerçekçilik dokunuşu kattıkları için fantezi edebiyatı, bilim kurgu filmleri ve video oyunları için giderek daha fazla kullanılmaktadır. İnsanlığın uzaya olan ilgisi ve uzaylılarla konuşmak için yapay dil üretme çabaları da yapay diller için ayrı bir motivasyon kaynağı olmaya devam edecek gibi görünüyor.